โครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำปากพนังอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จ.นครศรีธรรมราช

โครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำปากพนังอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จ.นครศรีธรรมราช

ที่ตั้งโครงการ

บ้านนางปี๊ ตำบลหูล่อง บริเวณปากแม่น้ำปากพนัง ห่างจากตัวอำเภอประมาณ 3 กิโลเมตร

เริ่มโครงการเมื่อ

ตั้งแต่ปี 2537 เป็นต้นมา

เว็บไซต์ของโครงการ

โดย

กองทัพภาคที่ 4

ที่อยู่ : ค่ายวชิราวุธ ตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช 80000

เว็บไซต์ : http://www.army4.net

วัตถุประสงค์

1. เพื่อป้องกันการรุกตัวของน้ำเค็มในแม่น้ำปากพนัง เป็นแหล่งเก็บกักน้ำจืดบรรเทาการขาดแคลนน้ำสำหรับการอุปโภคบริโภค การเกษตรและอื่นๆ ในเขตพื้นที่โครงการฯ รวมถึงการเก็บกักน้ำในลำน้ำใหญ่และสาขา การเก็บกักน้ำในพื้นที่ต้นน้ำลำธารพื้นที่น้ำขัง และการจัดหาน้ำใต้ดิน
2. เพื่อบรรเทาอุทกภัยทั้งในพื้นที่และในบริเวณชุมชนเมืองให้มีประสิทธิภาพสูงขึ้น
3. เพื่อปรับปรุงระบบชลประทานเดิมและพัฒนาระบบชลประทานใหม่ เนื่องจากมีแหล่งน้ำจืดเพิ่มขึ้น
4. เพื่อปรับปรุงฐานะความเป็นอยู่ สภาพเศรษฐกิจและสังคมของราษฎรในพื้นที่โครงการให้ดีขึ้นโดยมีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุด

ความเป็นมา

     ในอดีตพื้นที่ลุ่มน้ำปากพนังเป็นอู่ข้าวอู่น้ำของภาคใต้  ซึ่งมีความอุดมสมบูรณ์ต่อมาเมื่อประชากรมากขึ้นทรัพยากรธรรมชาติถูกนำมาใช้อย่างฟุ่มเฟือย  มีการตัดไม้ทำลายป่าทำให้ขาดแหล่งดูดซับน้ำหรือชะลอน้ำฝน ความสมดุลยทางธรรมชาติถูกทำลายลง เป็นสาเหตุน้ำจืดในแม่น้ำปากพนังและลำน้ำสาขา   จากที่เคยมีปีละ  9  เดือน  เหลือเพียงปีละ  3  เดือน  และจากลักษณะของแม่น้ำปากพนังมีความลาดชันน้อย  ทำให้น้ำทะเลลุกล้ำเข้าไปในลำน้ำเป็นระยะทางกว่า  100  กิโลเมตร ประกอบกับ  มีราษฎร์ส่วนหนึ่งใน  อ.หัวไทร  อ.เชียรใหญ่ และ อ.ปากพนัง  หันมาประกอบอาชีพการทำนากุ้งเนื่องจากการเพาะเลี้ยงกุ้งสามารถทำรายได้สูง  ปัญหาที่ตามมาได้แก่  การถ่ายเทน้ำเสียจากบ่อกุ้งลงสู่ทางน้ำธรรมชาติลุกลามเข้าไปในพื้นที่นาข้าว  ส่งผลให้ลำน้ำมีสภาพเค็มไม่เหมาะที่จะใช้ทำการเกษตร  จากสภาพปัญหาดังกล่าวที่ชาวปากพนังต้องเผชิญอยู่  เป็นมูลเหตุให้การประกอบอาชีพเกษตรกรรมได้รับความเสียหาย  ขาดแหล่งน้ำจืดที่ใช้ในการอุปโภค บริโภค และปัญหาน้ำท่วมซ้ำซากในที่ทำกินของเกษตรกร  โดยเฉพาะการทำนาได้รับความเสียหาย  พื้นที่นาลดจำนวนลงกว่าครึ่งหนึ่ง ผลผลิตตกต่ำราษฎรมีฐานะยากจน  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้ทรงพระราชทานพระราชดำริให้กรมชลประทานร่วมกับหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง  ดำเนินการแก้ไขและบรรเทาปัญหาของพื้นที่ลุ่มน้ำปากพนังภายใต้ “โครงการการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำปากพนังอันเนื่องมาจากพระราชดำริ” พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ทรงมีพระราชดำริให้ดำเนินการแก้ไขปัญหาน้ำท่วม ปัญหาขาดแคลนน้ำใช้ในการอุปโภคบริโภค การทำการเกษตรและปัญหาการรุกล้ำของน้ำทะเล  รวมถึงการเลี้ยงกุ้งทะเลอย่างไม่ถูกต้องตามหลักวิชาการ  ซึ่งไก้มีพระราชดำริครั้งแรกเมื่อวันที่  13  กันยายน  2526  และต่อมาพระองค์ได้ทรงพระราชทานพระราชดำริมาอย่างต่อเนื่องรวมทั้งหมด  9  ครั้ง ครั้งหลังสุดเมื่อวันที่  21  ตุลาคม  2538  สรุปพระราชดำริว่า ให้พิจารณาก่อสร้างประตูระบายน้ำปากพนังให้เสร็จโดยเร็ว  ซึ่งเป็นงานหลักในการแก้ไขปัญหาการขาดแคลนน้ำจืดและให้แก้ไขปัญหาน้ำท่วม ในพื้นที่ทำกินของราษฎรโดยการขุดลอกคลองระบายน้ำ  พร้อมประตูระบายน้ำและอาคารควบคุมลำน้ำสาขาต่างๆ เพื่อระบายน้ำออกจากพื้นที่โครงการ กำหนดแนวเขตที่เหมาะสมในการแยกน้ำจืดน้ำเค็มออกจากกันโดยชัดเจน  ขณะเดียวกันควรมีการประชาสัมพันธ์สร้างความเข้าใจเกี่ยวกับโครงการให้ราษฎรอย่างต่อเนื่องตลอดระยะเวลาในการดำเนินโครงการ  โดยมีส่วนราชการต่างๆ ร่วมมือในการพัฒนาพื้นที่แหล่งน้ำ  ทั้งในด้านเศรษฐกิจ  สังคม  การศึกษา  การสาธารณสุข  กรมชลประทาน  ตลอดจนการฟื้นฟูสภาพแวดล้อม  และการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ต่อมาเมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน  2545  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มีพระราชดำริเพิ่มเติมกับเลขาธิการมูลนิธิชัยพัฒนา  เลขาธิการ กปร. และอธิบดีกรมชลประทาน  ณ  วนอุทยานปราณบุรี  จังหวัดประจวบคีรีขันธ์  สรุปว่า  ให้ดำเนินการแก้ไขปัญหาน้ำท่วมและน้ำเน่าเสียโดยให้ระบายน้ำจากแม่น้ำปากพนังไปออกคลองธรรมชาติไปออกทะเลอีกด้านหนึ่ง  และเร่งดำเนินการขุดคลองชะอวด-แพรกเมืองให้แล้วเสร็จโดยเร็ว  พร้อมทั้งพิจารณาก่อสร้างอาคารบังคับน้ำเพื่อควบคุมระดับน้ำในพื้นที่พรุควนเคร็งให้อยู่ในระดับที่เหมาะสมเพื่อป้องกันการเกิดไฟไหม้พรุ  สำหรับการสนองพระราชดำริ โครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำปากพนังฯ  ได้ดำเนินการสนองพระราชดำริมาตั้งแต่ปี 2538  โดยกรมชลประทานได้ดำเนินการก่อสร้างประตูระบายน้ำปากพนังหรือประตูระบายน้ำอุทกวิภาชประสิทธิแล้วเสร็จเมื่อปี 2542 พร้อมได้ก่อสร้างระบบชลประทานอื่นๆ ควบคู่กันไปกับการพัฒนาส่งเสริมอาชีพด้านเกษตรกรรมและการดำเนินงานด้านสิ่งแวดล้อมของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ทั้งนี้นายกรัฐมนตรีในฐานะประธานกรรมการบริหารโครงการฯ ได้มอบนโยบายเมื่อคราวประชุมคณะกรรมการบริหารโครงการฯครั้งที่ 1/2546  เมื่อวันที่ 18  กันยายน  2546  สรุปว่า ให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องเร่งรัดการดำเนินงานด้านโครงสร้างพื้นฐานให้แล้วเสร็จภายในปี 2547  และหน่วยงานทหารเข้ามาร่วมดำเนินการในส่วนการก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐานดังกล่าวด้วย

รายละเอียดโครงการ

งบประมาณ
     ได้รับงบประมาณสนับสนุนในระยะแรกของโครงการ จากสำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ (กปร.) และมีการดำเนินงานต่อไปใช้งบประมาณปกติของแต่ละหน่วยงานที่รับผิดชอบ

แผนการดำเนินงาน
     คณะรัฐมนตรี ได้มีมติเมื่อวันที่ 12 กุมภาพันธ์ 2545 เห็นชอบกรอบแผนงานงบประมาณและขยายเวลาการดำเนินโครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำปากพนังอันเนื่องมาจากพระราชดำริ (2545 - 2547) จากเดิม 2 แผนงาน คือ แผนงานด้านชลประทานและแผนปฏิบัติการแก้ไขและพัฒนาสิ่งแวดล้อม เป็น 5 แผนงาน โดยในปี 2545 ดังนี้

1. แผนงานด้านก่อสร้างระบบชลประทานและโครงสร้างพื้นฐาน
2. แผนงานด้านการพัฒนาประมง
3. แผนงานด้านการพัฒนาอาชีพและส่งเสริมรายได้
4. แผนงานด้านการพัฒนาสิ่งแวดล้อม
5. แผนงานด้านการบริหารจัดการ

ประโยชน์ที่ได้รับ

1. ป้องกันการรุกล้ำของน้ำเค็มเข้าไปทำลายพื้นที่การเกษตร
2. เก็บกักน้ำจืดไว้ในลำน้ำปากพนังและลำน้ำสาขา ประมาณ 70 ล้านลูกบาศก์เมตร เพื่อการอุปโภค-บริโภค และการเพาะปลูกบริเวณสองฝั่งลำน้ำประมาณ 521,500 ไร่ ในฤดูฝน และประมาณ 240,700 ไร่ ในฤดูแล้ง
3. คลองระบายน้ำช่วยลดพื้นที่ที่เคยเกิดอุทกภัย เนื่องจากสามารถระบายน้ำลงสู่ทะเลได้สะดวกและรวดเร็วขึ้น
4. ขจัดปัญหาระหว่างเกษตรกรนากุ้งและเกษตรกรนาข้าว เนื่องจากมีการแบ่งเขตของการใช้พื้นที่อย่างชัดเจน
5. ลดปัญหาการอพยพย้ายถิ่นฐานไปทำกินในถิ่นอื่น
6. แม่น้ำปากพนังและลำน้ำสาขา จะกลายเป็นแหล่งเพาะเลี้ยงและขยายพันธุ์สัตว์น้ำจืดได้เป็นอย่างดี
7. เพิ่มพูนผลผลิตการเกษตรหลากหลายและครบวงจรทั้งทางด้านการเพาะปลูก การประมง ปศุสัตว์ ฯลฯ ตลอดจนการพัฒนาอุตสาหกรรม
8. ยกระดับมาตรฐานการครองชีพและความเป็นอยู่ของราษฎร
9. ฟื้นฟูสภาพนิเวศวิทยาให้กลับคืนสู่ดุลยภาพ
10. ลดปัญหาการเกิดน้ำเปรี้ยวและดินเปรี้ยว